KLİMATOLOJİ (İKLİM BİLİMİ)

  Klimatolojinin dilimizdeki karşılığı iklim bilimi dir.
  Klimatolojinin amacı, yeryüzündeki iklim tiplerini tespit etmek ve bu iklimlerin yayılış bölgelerini belirlemek , iklimin doğal ve beşeri çevre üzerine etkilerini incelemektir.
  Klimatolojinin doğal çevre üzerine etkileri yanında , doğal çevre faktörleri de atmosfer olaylarını ve bu arada iklimi etkileyebilmektedir.Örneğin , yükselti ve dağların uzanış doğrultusu gibi jeomorfolojik özellikler, hava olaylarını etkilemektedir.
   İklim bir yerde uzun yıllar etkili olan hava olaylarının ortalama genel durumu şeklinde tanımlanır.Burada uzun yıl ifadesi , en az birkaç yüzyıllıksüreyi kapsar.
   Hava durumu ise kısa süre etkili olan atmosfer şartlarına denir.
   İklim faktörü , bir yerin iklimini az yada çok etkileyen veya iklimin şekillenmesinde atmosfer ve yer yuvarına bağlı faktörleri kapsar.Bunlar büyük basınç merkezleri , sürekli rüzgarlar , akıntılar , enlem , yükselti, yeryüzü şekilleri ve kara-deniz dağılış durumu  olarak ifade edilmektedir.
   İklim elemanı , çeşitli derecelerde birleşerek bir yerin iklimini açıklamaya yardımcı olan sıcaklık , basınç, rüzgar, bulutluluk ve yağış gibi atmosfer özellikleridir.


 ATMOSFER

   Yeryuvarını saran gaz küresine atmosfer denir.Litosfer , hidrosfer ve biyosfer ile birlikte coğrefi yeryüzünü oluşturur.

KIYI TOPOGRAFYASI ŞEKİLLERİ

KIYI TOPOGRAFYASI ŞEKİLLERİ
   Yeryüzünde geniş alanlar kaplayan okyanus,deniz ve göl kıyılarında görülen şekiller kıyı topografyası başlığı altında ele alınmaktadır.Kıyılar boyunca görülen şekilleri ;aşınım şekilleri ve birikim şekilleri olarak ayırt etmek mümkündür.
A.KIYILARDA MEYDANA GELEN AŞINIM ŞEKİLLERİ

Falezler(Yalıyarlar)

Antalya

   Kıyılarda aşınım şekillerini etkileyen temel faktör kıyının başlangıçtaki morfolojik durumudur.Dik ve derin kıyı gelişiminde dalgaların aşındırması ile meydana gelen dikliklere falaz adı verilir.En belirgin kıyı aşındırma şeklidir.

Abrazyon Platformları

   Dalga aşındırması ile birlikte falez önlerinde abrazyon platformu yada dalga aşındırma düzlüğü adı verilen bir düzlük oluşmaktadır.

Asılı Vadiler

   Akarsuyun denize döküldüğü ağız kısmında dalga aşındırması etkili ise falezler geriletildikçe akarsuyun ağız kısmında bir diklik oluşur.Akarsu bu dikliği falez oluşumundan daha hızlı aşındıramadığı taktirde burada vadinin sonu deniz seviyesine göre biraz yüksekte kalacaktır.Akarsu bu yükseklikten şelale oluşturarak denize dökülecektir.Kıyılarda görülen bu durum kıyı aşındırması sonucu asılı vadi oluşumudur.

B.KIYILARDA MEYDANA GELEN BİRİKİM ŞEKİLLERİ

Plajlar
   Özellikle falezlerin gerilerinde kıyı ovalarının kenarında dalgalar tarafından biriktirilmiş kumlu ve çakıllı depolardır.Plajın şekillenmesinde dalga etkisi kadar dalga frekansıda önemlidir.

Deltalar
   Deltaların oluşumu incelendiğinde akarsuyun taşıdığı materyal miktarı , dalganın büyüklüğü ve akıntılar, denizaltının jeomorfolojik durumu ve iç etkenler etkilidir.

Deltaların oluşabilmesi için gerekli şartlar:

1-Akarsuyun belli bir büyüklükte olması,

2-Bol miktarda kum, mil, çakıl vb. malzeme taşıması .

3-Denizin çok derin olmaması,

4-Gel-git genliğinin az olması,

5-Güçlü akıntıların olmaması gerekir.

Kıyı Okları
   Yaygın olarak deltaların kenarında görülürler.Kıyı okları , denize doğru çıkıntının olduğu kıyılarda bu çıkıntılar arasında akıntılar sayesinde taşınan malzemenin zamanla birikmesi neticesinde bir ucu çıkıntı  yada buruna bağlı , diğer ucu serbest kalan sete denir.

Tombololar
   Oluşum bakımından kıyı okları gelişimi ile aynı özellik gösterirler.Yalnız burada bir adayı karaya yada adaları birbirine bağlayan setler oluşmaktadır.Bu setlere tombololar denir.

BAŞLICA KIYI TİPLERİ

Boyuna kıyılar: Dağ sıralarına uygun şekilde uzanan kıyılardır.Karadeniz, Akdeniz kıyıları...

Enine kıyılar: Dağların kıyıya dik uzandığı kıyılardır.Ege kıyıları..

Ria kıyı: Akarsuların açmış oldukları vadilerin ağız kısımlarının deniz istilasına uğraması sonucu oluşan kıyılardır.

Dalmaçyalı kıyılar:

Haliçli kıyılar: Güçlü gel-git lere maruz kalan akarsuların ağızlarında biriken malzemenin taşınmasıyla deniz akarsuya doğru sokularak km.lerce ilerleyerek haliçler oluşturur.

Fiyortlu kıyı: İsveç ve Norveç kıyılarında akarsular tarafından açılmış vadilerin buzullar altında kalarak aşındırılması ve buzullar arası dönemde buzulların erimesiyle deniz suları tarafından işgal edilen ve son derece girintili çıkıntılı olan kıyılardır.

Limanlı kıyılar: Körfez veya koyların kara içerisine sokularak doğal limanlar oluşturdukları kıyılardır.

GLASİYAL(BUZUL)TOPOGRAFYA ŞEKİLLERİ

Glasiyal (Buzul) Topografya Şekilleri
   Buzul topografyası , buzulların oluşumları ve hareketleri sırasında oluşturdukları şekilleri, kısaca buzulun etkisi ile meydana gelen aşınım ve birikim şekillerini ifade eder.

A.BUZUL AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ
   Buzulların aşındırması iki farklı şekilde gelişir.Bunlardan ilki buzulun ve içerdiği malzemenin zemine sürtünmesi sonucu oluşur.İkincisi ise buzulun direkt olarak zeminle teması sonucu meydana gelir.Çok yoğun olan buz kütlesi,hareketi esnasında zemini oymak ve cilalamak suretiyle aşındırma yapar.

Hörgüçkayalar
   Buzulların hareketi sırasında geçtiği yerlerdeki ana kayayı şekillendirmesi sonucu oluşmuşlardır.Buzul aşındırmasına uğramış sahaların en belirgin aşındırma şekilleridir.

Buzul Vadileri
   Genellikle başlangıçta akarsular tarafından açılmış vadilerin sonradan buzullar tarafından işlenmesi sonucu oluşmuş vadilerdir.
   'U' şeklinde olan bu vadilere tekne vadi de denilmektedir.

KAÇKAR DAĞLARI

 SİRKLER
   Sirkler genellikle üç tarafı dik yamaçlarla çevrili yarım elips şeklindedirler.Bunların içlerinin sularla dolması ile sirk gölleri oluşur.

 Buzul çizikleri , oyukları ve çentikler
   Buzul aşındırmasının olduğu bütün sahalarda görülen aşındırma şekilleridir.
Çizikler özellikle yumuşak yapılı ince malzemeli kayalar üzerinde belirgin olarak görülürler.
Çiziklerin farklı setlikteki kayaçlar üzerinde derinleşmesi ile oyuklar meydana gelir.
Çentikler ise daha dirençli kayalar üzerinde sürtünmenin fazla olduğu yerlerde meydana gelir.

 B.BUZUL BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ

Morenler
   Buzulların zemindenkopardıkları ve çevreden gelen kırıntı şeklinde malzemelerin uygun şartlar altında birikmeleri ile oluşurlar.

 Kamesler
   Buzul ile vadi yamacı arasında kalan ve erime sonucu oluşan çatlakların çeşitli malzemeler ile dolması neticesinde oluşan birikim şekilleridir.
Asar veya Ekserler
   Eski buz örtülerinin içinde kanallar yardımı ile zemine kadar inen akarsular vasıtası ile oluşmuş depolardır.