KLİMATOLOJİ (İKLİM BİLİMİ)

  Klimatolojinin dilimizdeki karşılığı iklim bilimi dir.
  Klimatolojinin amacı, yeryüzündeki iklim tiplerini tespit etmek ve bu iklimlerin yayılış bölgelerini belirlemek , iklimin doğal ve beşeri çevre üzerine etkilerini incelemektir.
  Klimatolojinin doğal çevre üzerine etkileri yanında , doğal çevre faktörleri de atmosfer olaylarını ve bu arada iklimi etkileyebilmektedir.Örneğin , yükselti ve dağların uzanış doğrultusu gibi jeomorfolojik özellikler, hava olaylarını etkilemektedir.
   İklim bir yerde uzun yıllar etkili olan hava olaylarının ortalama genel durumu şeklinde tanımlanır.Burada uzun yıl ifadesi , en az birkaç yüzyıllıksüreyi kapsar.
   Hava durumu ise kısa süre etkili olan atmosfer şartlarına denir.
   İklim faktörü , bir yerin iklimini az yada çok etkileyen veya iklimin şekillenmesinde atmosfer ve yer yuvarına bağlı faktörleri kapsar.Bunlar büyük basınç merkezleri , sürekli rüzgarlar , akıntılar , enlem , yükselti, yeryüzü şekilleri ve kara-deniz dağılış durumu  olarak ifade edilmektedir.
   İklim elemanı , çeşitli derecelerde birleşerek bir yerin iklimini açıklamaya yardımcı olan sıcaklık , basınç, rüzgar, bulutluluk ve yağış gibi atmosfer özellikleridir.


 ATMOSFER

   Yeryuvarını saran gaz küresine atmosfer denir.Litosfer , hidrosfer ve biyosfer ile birlikte coğrefi yeryüzünü oluşturur.

KIYI TOPOGRAFYASI ŞEKİLLERİ

KIYI TOPOGRAFYASI ŞEKİLLERİ
   Yeryüzünde geniş alanlar kaplayan okyanus,deniz ve göl kıyılarında görülen şekiller kıyı topografyası başlığı altında ele alınmaktadır.Kıyılar boyunca görülen şekilleri ;aşınım şekilleri ve birikim şekilleri olarak ayırt etmek mümkündür.
A.KIYILARDA MEYDANA GELEN AŞINIM ŞEKİLLERİ

Falezler(Yalıyarlar)

Antalya

   Kıyılarda aşınım şekillerini etkileyen temel faktör kıyının başlangıçtaki morfolojik durumudur.Dik ve derin kıyı gelişiminde dalgaların aşındırması ile meydana gelen dikliklere falaz adı verilir.En belirgin kıyı aşındırma şeklidir.

Abrazyon Platformları

   Dalga aşındırması ile birlikte falez önlerinde abrazyon platformu yada dalga aşındırma düzlüğü adı verilen bir düzlük oluşmaktadır.

Asılı Vadiler

   Akarsuyun denize döküldüğü ağız kısmında dalga aşındırması etkili ise falezler geriletildikçe akarsuyun ağız kısmında bir diklik oluşur.Akarsu bu dikliği falez oluşumundan daha hızlı aşındıramadığı taktirde burada vadinin sonu deniz seviyesine göre biraz yüksekte kalacaktır.Akarsu bu yükseklikten şelale oluşturarak denize dökülecektir.Kıyılarda görülen bu durum kıyı aşındırması sonucu asılı vadi oluşumudur.

B.KIYILARDA MEYDANA GELEN BİRİKİM ŞEKİLLERİ

Plajlar
   Özellikle falezlerin gerilerinde kıyı ovalarının kenarında dalgalar tarafından biriktirilmiş kumlu ve çakıllı depolardır.Plajın şekillenmesinde dalga etkisi kadar dalga frekansıda önemlidir.

Deltalar
   Deltaların oluşumu incelendiğinde akarsuyun taşıdığı materyal miktarı , dalganın büyüklüğü ve akıntılar, denizaltının jeomorfolojik durumu ve iç etkenler etkilidir.

Deltaların oluşabilmesi için gerekli şartlar:

1-Akarsuyun belli bir büyüklükte olması,

2-Bol miktarda kum, mil, çakıl vb. malzeme taşıması .

3-Denizin çok derin olmaması,

4-Gel-git genliğinin az olması,

5-Güçlü akıntıların olmaması gerekir.

Kıyı Okları
   Yaygın olarak deltaların kenarında görülürler.Kıyı okları , denize doğru çıkıntının olduğu kıyılarda bu çıkıntılar arasında akıntılar sayesinde taşınan malzemenin zamanla birikmesi neticesinde bir ucu çıkıntı  yada buruna bağlı , diğer ucu serbest kalan sete denir.

Tombololar
   Oluşum bakımından kıyı okları gelişimi ile aynı özellik gösterirler.Yalnız burada bir adayı karaya yada adaları birbirine bağlayan setler oluşmaktadır.Bu setlere tombololar denir.

BAŞLICA KIYI TİPLERİ

Boyuna kıyılar: Dağ sıralarına uygun şekilde uzanan kıyılardır.Karadeniz, Akdeniz kıyıları...

Enine kıyılar: Dağların kıyıya dik uzandığı kıyılardır.Ege kıyıları..

Ria kıyı: Akarsuların açmış oldukları vadilerin ağız kısımlarının deniz istilasına uğraması sonucu oluşan kıyılardır.

Dalmaçyalı kıyılar:

Haliçli kıyılar: Güçlü gel-git lere maruz kalan akarsuların ağızlarında biriken malzemenin taşınmasıyla deniz akarsuya doğru sokularak km.lerce ilerleyerek haliçler oluşturur.

Fiyortlu kıyı: İsveç ve Norveç kıyılarında akarsular tarafından açılmış vadilerin buzullar altında kalarak aşındırılması ve buzullar arası dönemde buzulların erimesiyle deniz suları tarafından işgal edilen ve son derece girintili çıkıntılı olan kıyılardır.

Limanlı kıyılar: Körfez veya koyların kara içerisine sokularak doğal limanlar oluşturdukları kıyılardır.

GLASİYAL(BUZUL)TOPOGRAFYA ŞEKİLLERİ

Glasiyal (Buzul) Topografya Şekilleri
   Buzul topografyası , buzulların oluşumları ve hareketleri sırasında oluşturdukları şekilleri, kısaca buzulun etkisi ile meydana gelen aşınım ve birikim şekillerini ifade eder.

A.BUZUL AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ
   Buzulların aşındırması iki farklı şekilde gelişir.Bunlardan ilki buzulun ve içerdiği malzemenin zemine sürtünmesi sonucu oluşur.İkincisi ise buzulun direkt olarak zeminle teması sonucu meydana gelir.Çok yoğun olan buz kütlesi,hareketi esnasında zemini oymak ve cilalamak suretiyle aşındırma yapar.

Hörgüçkayalar
   Buzulların hareketi sırasında geçtiği yerlerdeki ana kayayı şekillendirmesi sonucu oluşmuşlardır.Buzul aşındırmasına uğramış sahaların en belirgin aşındırma şekilleridir.

Buzul Vadileri
   Genellikle başlangıçta akarsular tarafından açılmış vadilerin sonradan buzullar tarafından işlenmesi sonucu oluşmuş vadilerdir.
   'U' şeklinde olan bu vadilere tekne vadi de denilmektedir.

KAÇKAR DAĞLARI

 SİRKLER
   Sirkler genellikle üç tarafı dik yamaçlarla çevrili yarım elips şeklindedirler.Bunların içlerinin sularla dolması ile sirk gölleri oluşur.

 Buzul çizikleri , oyukları ve çentikler
   Buzul aşındırmasının olduğu bütün sahalarda görülen aşındırma şekilleridir.
Çizikler özellikle yumuşak yapılı ince malzemeli kayalar üzerinde belirgin olarak görülürler.
Çiziklerin farklı setlikteki kayaçlar üzerinde derinleşmesi ile oyuklar meydana gelir.
Çentikler ise daha dirençli kayalar üzerinde sürtünmenin fazla olduğu yerlerde meydana gelir.

 B.BUZUL BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ

Morenler
   Buzulların zemindenkopardıkları ve çevreden gelen kırıntı şeklinde malzemelerin uygun şartlar altında birikmeleri ile oluşurlar.

 Kamesler
   Buzul ile vadi yamacı arasında kalan ve erime sonucu oluşan çatlakların çeşitli malzemeler ile dolması neticesinde oluşan birikim şekilleridir.
Asar veya Ekserler
   Eski buz örtülerinin içinde kanallar yardımı ile zemine kadar inen akarsular vasıtası ile oluşmuş depolardır.

VOLKANİK ŞEKİLLER

VOLKANİK ŞEKİLLER
  Volkanik sahalarda meydana gelen ve diğer yeryüzü şekillerindenbelirgin olarak ayrılan yer şekilleri vardır.Yer altında bulunan kızgın magma yerkabuğunun kırıklı yerlerinden yeryüzüne çıkar.Bu çıkışta yalnızca lavlar yüzeye çıkabildiği gibi , toz ,kül, su buharı ve küçük kayaçlar da yüzeye çıkabilmektedir.Yerkabuğuna yaklaşıp yüzeye çıkamayan ve burada soğuyarak katılaşan lavlar  derinlik volkanizmasını meydana getirir.
  Volkanik faliyetler 3 şekilde meydana gelir:

• Levha sınırında
• Dalma batma zonlarında
• Kara içlerinde fay kırıklarında  meydana gelir

   Volkanik maddelerin yayılış alanlarında zamanla bir takım özel yeryüzü şekilleri meydana gelmektedir.Bunların başlıcaları; volkan konileri , kraterler, kalderalar, maarlar, diatremalar, peribacaları, yastık lavlar, dayklar,nekler ve barrankolardır.

Volkan Konileri
  Volkanik sahalarda volkanların çıkarmış oldukları lavlar, volkan külleri, volkan kumları gibi maddelerin üst üste yığılmaları sonucunda oluşan ve şekilleri koniyi veya ters huniyi andıran şekillerdir.
   Konilerde volkanik malzemenin yeryüzüne çıktığı kısımlarda krater, kraterin altında derinlere doğru inen ve lavların geçtiği volkan bacası gibi bölümler yer almaktadır.
   İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerimizde çok tipik volkan konileri bulunmaktadır.Bunların bazıları Büyük ve Küçük Ağrı, Erciyes, Süphan, Karadağ, ve Hasandağı'dır.

HASANDAĞI

Kraterler
   Volkan konilerinin üst kısmında kenarları dik ortası çukur olan ve volkanik malzemenin yeryüzüne çıktığı bölümlerdir.Volkan konileri ters huniyi andırıken ,kraterler huni biçimlidir.
   Geniş volkan konilerinin içerisinde daha küçük yeni bir volkan konisi meydana gelerek iç içe volkan konileri oluşabilmektedir.Konilerin bazılarının tabanlarında sular birikerek göller meydana gelebilmektedir.Böyle göller 'krater gölü'olarak isimlendirilir.

Kalderalar
  Kraterlerin sonradan meydana gelen çökmeler yada patlamalar sonucu genişlemesi ile oluşmuş çukurlardır.Kraterlerin çapları 2 km. yi pek geçmezken , kalderaların çapları genellikle 25 km.yi bulmaktadır.
Nemrut kalderası(Türkiye) en geniş çapı 10 km. , Aso-san(Japonya) kalderası genişliği 25 km. , Nemrut kalderası(Türkiye) genişliği 10 km.

Nemrut Kalderası

Maarlar
  Volkanik arazilerde gazların yüzeye yaptıkları basınç sonucu meydana gelen patlamalarla oluşmuş büyük çukurlardır.Şekilleri genellikle elips vaya daireye benzer.Maarları kraterlerden ayıran en önemli fark, içlerinden lav akışının gerçekleşmemiş olmasıdır.
  Ülkemizde Nevşehir yakınlarındaki Acıgöl , Karapınar yakınlarında bulunan Acıgöl ve Meke Tuzlası maarlara örnek verilebilir.Almanya, Fransa, İtalya gibi Avrupa ülkeleri ile Japonya ve Meksika'da da maarlara sıkça rastlanır.

Diatremalar
  Maarlara göre daha küçük patlama kraterleridir.
  Mısır'da Kosta Rika'da, yurdumuzda Krapınar çevrelerinde diatremalar bulunmaktadır.

Peribacaları
  Peribacaları , kalın ve eğimli tüf tabakalarının yüzey suları tarafından aşındırılması ile oluşmuş ilginç yeryüzü şekilleridir.Sel sularının dik yamaçlarda kendine yol bulması, sert kayaların çatlamasına ve kopmasına neden olmuştur. Alt kısımlarda bulunan ve daha kolay aşınan malzemenin derin bir şekilde oyulması ile yamaç gerilemiş, böylece üsy kısımlarda yer alan şapka ile aşınmadan korunan konik biçimli gövdeler ortaya çıkmıştır.Bu durum, peri bacalarının oluşumunda, rüzgar etkisinden çok yagmur sularının yüzeydeki akışının daha önemli oldugunu ortaya koymaktadır. Yağmur sularının bu denli etkili ve güçlü yüzey akıntısı olarak gelismesine ise en önemli etken bitki örtüsünün azlıgı ve tüflerin geçirimsiz olmasıdır

Yastık Lavlar(Pillow Lavas)
Denizaltında meydana gelen volkanizma sırasında yerkabuğu üzerine çıkan lavlar, su ile temas ettiklerinde bünyelerine su alıp şekil değiştirerek katılaşırlar.Katılaştıklarında şekilleri yastığı andırdığından yastık lav olarak isimlendirilmişlerdir.

Dayklar
  Yerkabuğuna doğru sokulan magma yerin çatlaklarındaki dar boşluklara dolarak yüzlerce bazen binlerce metre uzunluğa ulaşarak buralarda katılaşırlar.Üstte bulunan tabakalrın daha sonra aşınmasına bağlı olarak bu katılaşan yer altı volkanizma şekilleri yeryüzüne çıkarlar.Bu şekillere dayk adı verilir.

Neckler
 Volkan bacaları lav çıkışından sonra ,bacada kalan lavların katılaşması ile tıkanırlar.Sonraki bir faliyet sırasında bu tıkaçların bazıları ortadan kalkabilirler.Volkan bacalarını tıkayan ve sonradan aşınmalarla ortaya çıkan dikey sütun şekilli çıkıntılara Neck veya tıkaç denilmektedir.

Barrankolar
  Sel suları volkanın yamaçlarında yan yana çok sayıda küçük vadiler oluştururlar.'V' şeklinde genişliği ve derinliği az olan bu vadiciklere Barranko adı verilmektedir.

KURAK VE YARI KURAK BÖLGELER TOPOGRAFYASINA AİT ŞEKİLLER

  Kurak sahalarda ortamdaki nemin az ve günlük sıcaklık farklarının fazla olması kayaçlar arasında genleşmeye neden olduğundan bu şartlar fiziksel çözülmeyi hızlandırır.Rüzgarların , tozları ve kumları başka yerlere taşımaları ile deflasyon aktivitesi meydana gelir.Rüzgarlar tarafından kayaçların cilalanma, çizilme ve oyulma işlemine de korrazyon denilir.

A.RÜZGARLARIN OLUŞTURDUĞU AŞININ ŞEKİLLERİ

Yardanglar
Kurak bölgelerde rüzgarın aşındırmasına bağlı olarak oluşan şekillerdir.Hakim rüzgar yönü, doğrultunun uzanışını belirler.Oyukların yükseltisi birkaç cm.ile birkaç metre arasında değişmektedir.

Şahitkayalar
  Üst kısmı dirençli kayalarla kaplı arazilerde rüzgarlar tarafından üst tabakaların ve zeminin işlenmesiyle meydana gelmiş bir kaya şeklidir.Üst kısımlarında şapkaya benzeyen kısımlar yer alır.

Kovuklar,Tafoniler
 Blok halinde uzanan kayalar üzerinde çözünme ile parçalanarak gevşemiş kısımların rüzgarlar tarafından sökülerek kayadan uzaklaştırılması ile oluşur. Kayalar üzerinde çeşitli büyüklüklerde boşluklar oluşur.

Façetalı Çakıllar
 Kurak bölgelerde kuvars gibi sert kayaçların sert rüzgarlar ve kum fırtınaları tarafından sürüklenmesi sonucu yüzeylerinde cillanmalar ve rüzgarların esiş yönüne doğru dışbükey bir oyulma (façeta) meydana gelir.

Hamadalar(Çöl kaldırımı)
Çöl sahalarında rüzgarın neden olduğu deflasyon sonucunda, toz ve ince kumların rüzgarlar tarafından süpürülerek başka yerlere taşınması ve taşınamayan iri unsurların tabanda ortaya çıkmasıyla oluşan ve kaldırımları andıran şekillere çöl kaldırımı denir.
Badlands(Kırgı Bayırlar)
Yarı kurak iklim bölgelerinde kumlu, killi, marnlı tabakalardan oluşan arazilerde eğimi fazla olan yüzeylerin yağmurların etkisi ile parçalanması, birbirini takip eden keskin sırtların oluşması ile meydana gelen topografya şekillerine denilir.

B.RÜZGARLARIN OLUŞTURDUĞU BİRİKİM ŞEKİLLERİ

Kumullar
  Kumların rüzgarlar tarafından gelişigüzel bir şekilde biriktirilmesi sonucunda oluşan şekiller ve yığınlardır.İnce bir şekilde ardalanmış kum yığınlarına denilir.Kurak bölgelerin her kesiminde özellikle Büyük Sahra çölünde görülmektedirler.

Barkanlar
Kumların bol olduğu çöl bölgelerinde rüzgarların esiş yönü doğrultusunda kumların yığılmasıyla oluşan yarım ay şeklindeki kum yığınlarına denilir.

Parabolik Kumullar
  U şeklindeki kumullardır. Barkanlara benzerler fakat onlardan farklı olarak, içbükey yamaçları hakim rüzgara bakar. Ayrıca bu yamaç barkanlarda olduğu kadar dik değildir.Parabolik kumulların daha uzun kollu olanlarına firkete kumulu adı verilir. Parabolik kumulların oluşumlarında önce bir deflasyon çukuru meydana gelir. Bu çukurdan havalanan kumulların onun çevresinde yığılmalarıyla da parobolik kumullar oluşur.
Seyfler
  Uzunlamasına boyuna kumul sıralarıdır.
Lünetler
  Avustralya'da kurak sahalarda görülen hilale benzeyen birikim şekillerine denilir.
Lösler
  Kurak bölgelerde ve çöllerde rüzgarların taşıyıp oluşturduğu topraklardır.Bunlar özellikle buzul devrinde glasiyelerin gerilemesinden sonra buzların erimesiyle beslenen çok büyük nehirlerin taşıdığı ve biriktiği materyalin rüzgârla taşınmasından ve biriktirilmesinden oluşmuşlardır.
  Lösler büyük oranda silt içerirler.Renkleri grimsi sarı veya kahverengimsi sarıdır.İçinde bulunan büyük parçacıklar genellikle ayrışmamıştır.En fazla kuvars içermekle beraber fazla miktarda feldispat, mika, hornblent ve ojit gibi minerallerle de rastlanır.Lös yatakları Amerika'da Missippi ve Missouri vadileri'nde, Almanya'da Ren Vadisi'nde, Polonya'da, Macaristan'da, Romanya'da, Güney Rusya'da ve Çin'de geniş alanları kaplar.
  Lös yataklarının en önemli özelliklerinden biri de bunların erozyonla aşınması sonucunda derin sel oyukları ve dik duvarların oluşmasıdır.

FİZİKİ COĞRAFYA

AKARSU AĞI (DRENAJ) TİPLERİ
  Akarsuların faaliyet sahalarında vadilerin sıralanışları bölgeden bölgeye sıralanışları bölgeden bölgeye değişmektedir.Vadilerin birbirinden farklı oluşturdukları bu ağ sistemini birbirlerine benzerlikleri açısından gruplandırmak mümkündür.Akarsu ağı yada drenaj tipi denilen bu sınıflandırmada akarsuları şu gruplara ayırmak mümkündür:

• Dandritik drenaj ağı
• Ortogonal drenaj ağı
• Radyal drenaj ağı
• Parelel veya yarı paralel drenaj ağı
• Dairemsi drenaj ağı
• Bozulmuş drenaj ağı
• Karışık drenaj ağı
• Örgülü drenaj ağı
• Sentripetal drenaj ağı

AKARSULARIN OLUŞTURDUKLARI DİĞER ŞEKİLLER

IRMAK ADALARI
  Adından da anlaşılacağı üzere ırmakların içerisinde oluşmuş olan adalardır.Bu adaları normal adalardan ayıran fark deniz yada göl içerisinde olmamaları ve akarsular tarafından oluşturulup yine akarsular tarafından ortadan kaldırılabilmeleridir.
  Bu adaların bir kısmı yağışlı sezonda akarsu tarafından ortadan kaldırılır.Bir kımı ise yıl boyunca varlığını koruyarak üzerinde bitki örtüsü gelişir.

DEV KAZANLARI

  Akarsuların şelaleler oluşturarak aktıkları vadi içlerinde başlangıçta suyun yukarıdan düşmesine bağlı olarak, sonradan suyun burgaç vari şekilde dönerek tabanı aşındırmasına bağlı çukurlar oluşur.İlginç şeklinden dolayı dev kazanı olarak adlandırılırlar.

BİRİKİNTİ KONİLERİ

  Akarsular dağlık sahalardan ovalara veya düz alanlara doğru inerlerken eğimin fazla olmasının etkisiyle bol miktarda enkaz taşırlar.Dağlık sahalardan düz alanlara geldiklerinde taşıma gücü zayıflayan akarsular getirdikleri enkazı eğimin azaldığı yerlerde bırakarak devam ederler.Akarsuların biriktirdikleri bu yığınlara birikinti konileri denilmektedir.

Dağ İçi ve Dağ Eteği Ovaları

   Dağların eteklerinde birikinti yelpazelerinin birbiriyle birleşmesi sonucunda az eğimli olan dağ eteği ovaları oluşur. Örneğin Bursa ovasının güney kesimi bu şekilde oluşmuştur. Ayrıca Bozdağların ve Aydın Dağlarının Gediz ve B. Menderes havzalarına bakan yamaçlarında görülürler.

  Dağ içi ovası: Etrafı dağlarla çevrili, az eğimli yerlerde karstik çanaklarda yâda tektonik çöküntülerde alüvyonların birikmesi sonucunda oluşur. Yâda bunlar karşılıklı iki yamaçta bulunan dağ eteği ovalarının zamanla ilerleyerek birleşmesi sonucu oluşular. Örnek: Bolu, Erzincan, Muş ovaları

TARAÇALAR

  Taraçalar deniz, göl veya akarsu kenarlarında meydana gelebilirler.Akarsuların her iki kenarında bugünkü vadi tabanına göre yüksekte bulunan düzlüklere taraça veya seki denilmektedir.

     

                      KARSTİK ŞEKİLLER

 

     Yapısı kalker, jips, dolomit gibi kolay eriyebilen taşlardan oluşan sahalarda özellikle yağmur sularının teması sonucu özel şekiller meydana gelir.Bu yeryüzü şekilleri karstik şekiller olarak adlandırılır.

KARSTİK ERİME ŞEKİLLERİ

 

LAPYALAR

  Karstik arazilerde, yağışlar sonucunda yeryüzüne düşen sular, kireçtaşlarını aşındırarak oyuklar ve yarıklar oluşturur. Bunlara lapya denir.
  Lapyalar en küçük karstik çözünme şekilleridir. Toroslar’da, Bolkar Dağları ile Aladağlar’ın yamaçlarında bu tür şekiller yaygın olarak görülür.

DOLİNLER

  Lapyalar zamanla genişleyip birleşerek dolinleri oluştururlar. Derinlikleri birkaç metredir. Çapları ise birkaç yüz metreyi bulabilir. Göller Yöresi’nde, Geyik ve Bolkar Dağları ile Aladağlar üzerinde, İç Anadolu’nun güneyindeki Obruk Plâtosu’nda sayısız örnekleri vardır.


UVALALA VE POLYELER

  Karstik sahalarda dolinler zamanla genişleyerek uvala denilen şekilleri oluştururlar. Uvalalar da genişleyip birleşirlerse polye adı verilen şekilleri meydana getirirler.

  Ülkemizdeki bazı ovalar polye ovası özelliğindedir. Bunların en önemlileri Muğla, Elmalı, Kestel, Çeltikçi, Suğla, Bozova, Kızılova, Bademağacı, Kızılkaya, Seki ve Gembos polyeleridir.


DÜDENLER

 Karstik bölgelerde huni şeklinde ağız kısmı geniş, taban kısmı dar olan ve aşağıya derine doğru gittikçe boşluğu kaybolan şekillerdir.Düdenler yerüstü sularının yeraltına geçmesini sağlayan doğal kuyulardır.

OBRUKLAR

 Yer altındaki mağara ve galeri tavanlarının çökmesiyle oluşmuş derin karst kuyularıdır. Obrukların bazılarının tabanlarında sular birikmiştir ve obruk gölleri meydana gelmiştir.
  Ülkemizin özellikle Konya Bölümü’nde obruklar yaygın olarak görülür. Bu bölümde Kızılören, Timraş, Kuruobruk ve Çalıdeniz obrukları en çok bilinenlerdir. Ayrıca Akdeniz Bölgesi’nde Akseki’nin doğusunda çok derin obruklar bulunur. Silifke’nin doğusundaki Cennet – Cehennem obrukları turistik açıdan önemlidir.

MAĞARALAR

  Karstik alanlarda yer altı sularının eritmesi sonucu oluşan doğal yer altı boşluklarına mağara denir.Bu mağaralar birer turizm alanıdırlar. En tanınmış olanları Damlataş (Alanya), Karain (Antalya), İnsuyu (Burdur), Dim (Alanya), Zindan (Isparta), Dilek kuyu (Mersin) ve Narlı kuyu (Mersin) mağaralarıdır.

DOĞAL KÖPRÜLER

  Akarsular yeryüzünde akışlarını sürdürürken bazen düdenlerden yer altına sızarak kaybolur ve hemen yakında yeniden yer üstüne çıkarak akışını sürdürebilir.Bu tür yeryüzü şekilleri doğal köprü olarak isimlendirilmektedir.



KARSTİK BİRİKME ŞEKİLLERİ

TRAVERTENLER



Karstik alanlardan kaynaklanan suların içerisinde eriyik halde bulunan kireç, buharlaşma ve sudaki karbondioksitin ayrışması sonucu çökelir ve travertenler meydana gelir.Ülkemizde traverten oluşumu en yaygın olarak, Antalya Ovası’ndadır. Bursa’da, Denizli civarında,Pamukkale’de ve Silifke’de de travertenler oluşmuştur.

PAMUKKALE

SARKIT VE DİKİTLER

Mağara tavanından sarkan kalsiyum karbonat çökelti taşlarına sarkıt, mağara tabanından yükselenkalsiyum karbonat çökelti taşlarına ise dikit adı verilir.
Sarkıt ve dikitler birleşirse sütun adı verilen şekiller oluşur. Akdeniz Bölgesi’ndeki karstik mağaralarda sarkıt, dikit ve sütunlar fazlaca oluşmuşlardır.